विदर्भातील बुलढाणा जिल्ह्यात अनेक गावं आपल्या नैसर्गिक सौंदर्याने, सांस्कृतिक वारशाने आणि साध्या जीवनशैलीने ओळखली जातात. त्यापैकी पिंपळगाव खुर्द हे एक लहानसे पण खास वैशिष्ट्य असलेले गाव आहे. हिरवाईने नटलेले शेत, गावातून वाहणारी नदी, जुनी मंदिरे आणि पारंपरिक रीतिरिवाज – हे सगळं पाहून कुणीही येथे मोहित होईल.
पिंपळगाव खुर्दचा इतिहास
पिंपळगाव खुर्दचा इतिहास शेकडो वर्षांचा आहे. इथे जुन्या पिढ्यांनी सांगितलेल्या कथांनुसार, हे गाव नदीकिनारी वसवलं गेलं कारण नदीच्या पाण्यामुळे शेतीसाठी भरपूर सोय होती. प्राचीन काळी येथे एक मोठं पिंपळाचं झाड होतं, त्यावरूनच गावाला “पिंपळगाव” हे नाव मिळालं. “खुर्द” हा शब्द लहान गाव दर्शवण्यासाठी वापरला जातो, कारण जवळच “पिंपळगाव मोठा” नावाचं आणखी एक गाव आहे.
निसर्गरम्य वातावरण
गावाच्या एका बाजूला नदी शांतपणे वाहते, तर दुसऱ्या बाजूला शेतीचे मोठमोठे पट्टे पसरलेले आहेत. पावसाळ्यात हिरव्या गवताने माखलेली माळरानं आणि पाण्याने भरलेली नदी पाहून मन प्रसन्न होतं. थंड वाऱ्याचा स्पर्श आणि पक्ष्यांचा गोड किलबिलाट गावाचं सौंदर्य दुप्पट करतात.
मंदिरे आणि धार्मिक परंपरा
गावात दोन मुख्य मंदिरे आहेत – श्री विठ्ठल-रुख्मिणी मंदिर आणि श्री हनुमान मंदिर. येथे दरवर्षी आषाढी एकादशीला मोठा उत्सव साजरा केला जातो. यावेळी गावातील तसेच आसपासच्या गावातील लोक एकत्र जमतात आणि भजन, कीर्तन, पालखी सोहळा असा कार्यक्रम रंगतो.
शेती हा मुख्य व्यवसाय
पिंपळगाव खुर्दातील बहुतांश लोक शेतीवर अवलंबून आहेत. गहू, हरभरा, कपाशी, सोयाबीन आणि भाजीपाला हे मुख्य पीक आहे. नदीकिनारी असल्यामुळे पाणीपुरवठा सोयीचा होतो आणि पिकांची गुणवत्ता चांगली राहते. काही शेतकरी आधुनिक शेती पद्धती आणि ड्रिप सिंचन पद्धतही वापरतात.
लोकजीवन आणि संस्कृती
येथील लोक साधे, मेहनती आणि पाहुणचार करणारे आहेत. लग्न, सण आणि उत्सवांच्या वेळी संपूर्ण गाव एकत्र येऊन आनंद साजरा करतो. गणेशोत्सव, दिवाळी, होळी आणि नागपंचमी हे इथले प्रमुख सण आहेत. महिलांमध्ये पारंपरिक लुगड्यांचा आणि पुरुषांमध्ये धोतर-कुर्त्याचा प्रचलन अजूनही आहे.
शिक्षण आणि सुविधा
गावात प्राथमिक शाळा आहे आणि मुलं पुढील शिक्षणासाठी जवळच्या शहरात जातात. रस्ते, वीज आणि पाण्याची व्यवस्था चांगली आहे. अलीकडच्या काळात मोबाईल नेटवर्क आणि इंटरनेटची सुविधाही उपलब्ध झाली आहे, ज्यामुळे तरुण पिढी ऑनलाइन शिक्षण, व्यवसाय आणि माहिती घेऊ शकते.
पिंपळगाव खुर्दला भेट देण्याचा योग्य काळ
पिंपळगाव खुर्दला भेट देण्यासाठी पावसाळा आणि हिवाळा हा सर्वोत्तम काळ आहे. या वेळी निसर्ग फुलून आलेला असतो आणि वातावरणही आनंददायी असतं. पावसाळ्यात नदीकिनारी बसून चहा पिण्याचा अनुभव अविस्मरणीय असतो.
निष्कर्ष
पिंपळगाव खुर्द हे लहानसं गाव असलं तरी त्याचं सौंदर्य, साधेपणा आणि परंपरा हे खरं आकर्षण आहे. शहराच्या गोंगाटापासून दूर, शांततेत काही वेळ घालवायचा असेल तर हे गाव नक्कीच आवडेल.
